DFINITY yaklaşık 3 yıl önce airdrop (havadan bir şey verme) yapmıştı. Kayıt olma zamanınıza göre 119 veya 28 ICP verdi (hatta bazı kişilere daha fazla). O zamandan beri piyasaya çıkması bekleniyordu. (Nereden alınır: Binance, Coinbase, Kucoin, Huobi, Okex, Gate borsalarından alabilirsiniz)
Piyasaya 10 Mayıs 2021’de çıkıyor ama ön değerlemelerde, havadan verilen 119 ICP’nin değerlemesi 10-40 bin dolar arasında gidip geldi. Henüz çıkmadığı için bu fiyatlar gerçek değil ama Filecoin, Holo gibi depolama ve türevi projelerin yaşadığı yükseliş göz önüne alınırsa bunun mümkün olduğu görülmekte. Tabii ki başlangıç arzının kaç olacağı da fiyatın yüksekliğinde önemli. ICP toplam arzı 470 milyon fakat bunun yüzde kaçı ile piyasaya gireceği gün itibariyle belli değil. 120 milyon civarında olacağına dair bir bilgi olmasına rağmen bunların bir kısmının kilitlenmesi konuşuluyor.
Coinbase’de azami ICP çekme sınırının 4000 olarak belirlendiği söylentisi var. ETH için en fazla çekme sınırı 5000 ETH, öyleyse kafalarındaki ICP fiyatının 1.25 ETH yani $2500 olduğu düşünülebilir. Tabii bu tamamen spekülasyon ama gerçek olursa 119×2500=300 bin dolarlık havadan ICP verilmiş olacak. Çok ciddi bir miktar, o yüzden inanmıyorum. Böyle bir senaryo ancak 5.9 milyon ICP arzı olduğunda (ki fazlasının olması muhtemel), 12-13 milyar marketcap’e ulaşması ile mümkün olabiliyor. Oldukça zor görünüyor.
Ama projenin arkasında çok güçlü insanlar var. Mali konuda hiçbir sorunları yok. Mesela şu videoyu muhtemelen reklam vererek bugün (10 Mayıs 2021) itibariyle 170 milyon kere izletmişler, hemen altında görebilirsiniz sayıyı: https://twitter.com/dominic_w/status/1377788213738172416?s=20
Dominic Williams bu işin başındaki adam. Bloomberg, CNBC gibi yerleşik finansal düzenin medya araçlarına çıkıyor. Financial Times Dfinity ile ilgili haber yaptı: https://www.ft.com/content/a1f7a90d-68cc-4854-9896-c538e2be58ca
FT daha önce yeni piyasaya giren herhangi bir blokzinciri projesi ile ilgili haber yapmış mıydı, hatırlamıyorum. Dolayısıyla ABD’deki yerleşik düzende sağlam bir yerleri var. Bu da gösteriyor ki fiyatını çok yüksek yerlere getirme ve böylelikle ilgi çekme imkânları var. ABD’den istedikleri her onayı alabilirler bence.
Şimdi bunları okuyup heyecanlanan kişilerin muhtemel sorularını cevaplayayım:
Biz de airdrop’a katılabilir miyiz? Hayır. Çünkü 3 yıl önceydi. Zaman makineniz yoksa mümkün değil.
Nereden ICP alabiliriz? Bugün (10 Mayıs 2021) itibariyle Binance, Coinbase, Kucoin, Huobi, Okex, Gate borsalarından alabilirsiniz. Daha ilk günden bu kadar borsada, özellikle de Coinbase’de listelenen bir proje görmüş müydünüz?
Başlangıç arzının 120 milyon küsur adet olacağı bilgisi var ama net değil hâlâ. Çünkü kilitlenecek olan ICP sayısı muallak. Piyasalar açıldığında göreceğimiz fiyat hakkında tahmin yapmak çok zor.
Airdroptan gelen 119 adet var elimde. İlk aşamada satmayı düşünmüyorum çünkü fiyat hızlı hareket ederken ani kararlar vermek gerekecek. Öyle durumları sevmiyorum. Önümüzdeki süreçte fiyatın seyrine bakıp düşünerek karar vermeyi planlıyorum.
ICP bana Hedera Hashgraph’i hatırlatıyor. Onların da arkası sağlamdı ve “farklı” bir anlatıları vardı. Bugün geldiğimiz noktada sonuç çok parlak değil. Ama burada beni esas meraklandıran şey, fiyatı değil. Zaten airdroptan geldiği için her fiyat kâr ettirecek. Bu şahıslar bildiğimiz blokzinciri kullanarak hızlı ve çok büyük miktarda veri içerebilen bir blokzinciri yapısını, bildiğimiz blokzincirde çalışan internet yaptıkları iddiasındalar. Bu nasıl mümkün olur?
Biraz inceledim. Her node’un kendi zinciri var. Tamam ama bir de bunların üzerinde NNS var. İşler orada karışıyor. Yazılım sektöründen olmadığım için çok iyi tahlil edemedim. Bilen varsa ve aydınlatırsa memnun olurum. Ama bu kadar süredir piyasanın içinde olan biri olarak, blokzincirine merkezî yapılar eklemlemeden yapamazlar diye düşünüyorum. Çünkü bildiğimiz blokzincirinin doğası buna izin verecek yapıda değil. Holochain bunu, bakış açısını değiştirerek, veriyi değil de insanı (agent) merkeze alarak yapıyor. Çok mantıklı bir çözüm. Ama Dfinity’nin paradigması değişik değil gördüğüm kadarıyla.
Blokzinciri, şu an doğal sınırlarına gelmiş durumda. Milyonlarca insan, blokzincirini daha verimli hâle getirmek için uğraşıyor ama olmuyor. Bunu Dfinity mi yapabildi? Sanmıyorum. Yapılması gereken, paradigmayı değiştirmek. Daha iyi mumlar yaparak elektriği icat edemezsin. Paradigmanı değiştirmen gerekir. Tıpkı Holochain’in yaptığı gibi.
Dfinity’nin paradigması, veriyi merkeze alan klasik blokzinciri paradigmasından farklı değil gördüğüm kadarıyla (ya da ben anlamadım). Dolayısıyla mucizevi bir geliştirme yapmış olmaları zor.
Peki bu durum fiyata nasıl etki eder? Kısa vadede kötü olmaz ama çok uzun vadede hiç de iyi değildir.
Neden kısa vadede kötü değil? İnsanlar Dfinity’yi kullanırken, merkeziyetsiz uygulamaları kullandıklarını düşünecekler; tıpkı BSC (Binance Smart Chain) ağında merkeziyetsiz kriptoparaları kullandıklarını düşündükleri gibi. Bu, ilk aşamada epey bir kullanıcı çekecektir. Düşünün, hem merkezsiz bir proje hem de merkezî yapılar kadar hızlı. BSC bunun en iyi örneği, BSC ağı çok ciddi merkezî unsurlar içermesine rağmen insanlar sırf hızlı diye kullanıyor.
Zaten Dfinity’de çok sayıda “merkezsiz” (!) ve hızlı uygulama hazır durumda. Neredeyse sosyal medya uygulamalarının hepsinin muadilini çıkarmış durumdalar. Tiktok’un muadili olarak Cancan uygulaması var mesela. Ama merkezî unsurları içeren bir yapı uzun vadede çökmeye ve merkeziyetsiz uygulamalar karşısında önemini yitirmeye mahkumdur. Ayrıca, hem olabildiğince merkeziyetsiz hem de merkezî yapılar kadar hızlı uygulamalara imkân veren bir proje var zaten: Holochain!
“Holochain nedir?” derseniz, 5 dakikada herkesin anlayabileceği türden basit ve Türkçe anlatımı izlemek için: https://www.youtube.com/watch?v=xMVsXzQLdoA
RaiTurk – 10 Mayıs 2021
Evet, ICP piyasaya çıktıktan sonra güncelleme de yapmış olalım. 2018 yılında kayıt olanlara bir seferde verileceği duyurulan ICP’lerin 12 ayda eşit parçalarla verileceği duyurusu yapıldı son gün. Böylece her ay yaklaşık 10 ICP gelecek bana. Hatta ilk parçası geldi ve yaklaşık 4000$ ediyor.
Airdrop bir kenara, ICP’yi daha iyi anlamak, Holochain’i anlamadan eleştirenler gibi olmamak adına, biraz Dfinity’ye zaman ayırayım dedim. Bazı noktalar sorunlu ve karanlıkta duruyor. Yine de erkenden hüküm vermemeli.
Şu uzun yazı epey açıklayıcı. Merak edenlere kesinlikle öneririm (İngilizce): https://messari.io/article/an-introduction-to-dfinity-and-the-internet-computer?utm_source=newsletter&utm_medium=top&utm_campaign=dfinity-ic-primer
Örneğin, Reddit’in ICP versiyonunu yapmışlar. Bir gönderi paylaşmak istediğinde birkaç saniye beklemen gerekiyor. Birkaç saniye deyip geçmeyin. Her yazdığınız mesajda birkaç saniye beklemek insanı delirtir. Bu sorunu ileride çözmeyi planlıyorlar. Holo’da bu şu an anında oluyor. Gözümüzle gördük.
Ayrıca, 1GB verinin bir yıl boyunca ICP’de yer almasının maliyeti 5$ olarak düşünülmüş. Bu da AWS’den yüksek bir fiyat olarak ifade edilmiş. Merkeziyetsizse o fiyata değebilir aslında ama marifet hem ucuz hem merkeziyetsiz olması. Bakalım Holo’daki hostlar fiyatı kaç olarak belirleyecek.
Dfinity’deki NNS denilen yapı, sistemle ilgili bütün kararları veriyor. Oradaki oy hakkı da kişilerin tuttuğu ICP miktarı ve kilitleme süresi ile orantılı. ICP’lerin çok çok büyük bir kısmı ekipte ve ekibin sattığı arkası güçlü kişilerde. Bu yapıya merkeziyetsiz demek gülünç. En sıkıntılı yönleri bu bence.
Ayrıca kullanacakları veri merkezleri de, kurulması ve çalıştırılması açısından öyle sıradan insanların gücünün yeteceği türden değil. Burada merkeziyetsizliği nasıl sağlayacaklarını anlamadım. Alt ağlar oluşturmaktan bahsetmişler ama yazılım/teknik altyapım olmadığından bir şey söyleyemiyorum.
RaiTurk – 11 Mayıs 2021
Twitter’dan takip etmek için: https://twitter.com/crypto_raiturk
Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCsda4UxLYTseU1rQhTB0now/featured
Telegram: t.me/Rai_Turk
Holochain hakkındaki yazılarım ve çevirilerim: http://www.raiturk.com/holochain/
Telif Hakkı Uyarısı: Bu sitedeki hiçbir yazının tamamı ya da bir kısmı, izin alınmadan kopyalanamaz, başka bir sitede yayınlanamaz.