“Doğru/ahlaklı davranmak” nedir? Eğer doğrunun apaçık ve belirli olduğunu, bugünden yarına, yerden yere değişmeyeceğini düşünüyorsanız yanılıyorsunuz.
117 ülkeden milyonlarca insanın katılımıyla yapılan araştırmada, ülkemizin sonuçları oldukça ilgi çekici. Gelin anlatayım…
MIT’nin 117 ülkeden katılımcılarla yaptığı araştırmada milyonlarca insana, olası bir kaçınılmaz trafik kazası durumunda ikişer seçenekten hangi senaryoyu seçecekleri, yani kimleri feda edecekleri sorulmuş. Örneğin, ya o anda karşıdan karşıya geçen köpekleri ezeceksiniz, ya da aracın içindeki 2 insan o köpekleri kurtarmak adına direksiyonu kırıp duvara çarparak ölecekler. Başka bir senaryoda, ya kurallara uymayarak karşıdan karşıya geçmek isteyen 3 evsiz insanı ezeceksiniz ya da arabanın içindeki 2 üst düzey insan (şirket CEO’su) direksiyonu kırıp onları kurtarmak adına ölecek.
Bu gibi senaryolarda hangi kararları alacakları insanlara sorulmuş. Milyonlarca insanın katıldığı bu araştırmada sonuçlar görseldeki gri alanla temsil edilmiş. Ülkemizin verileri kahverengi ile, bizden çok farklı olduğu için seçtiğim Çin ise yeşil ile gösterilmiş.
Dünya ortalamasında en öne çıkan özellikler; hayvanlar yerine insanların, kilolu kişilerdense fit olanların, trafik kurallarına uymayanlardansa uyanların kurtarılması.
Ülkemiz insanları ise şu kişileri kurtarmaya, dünya ortalaması ile karşılaştırıldığında daha eğilimliler:
Araçtakiler yerine yayaları
Yaşlılar yerine gençleri
Kilolular yerine fit olanlar
Dünya ortalamasına göre karşılaştırıldığında; hayvanların yerine insanları, kurallara uymayanların yerine uyanları kurtarmaya daha az meyilliyiz. Hayvanlara, diğer ülkelere göre daha fazla önem verdiğimiz şeklinde yorumlanabilir.
Ülkemiz 117 ülke arasında:
Duruma müdahale etmektense hiçbir müdahalede bulunmamayı tercih etmede: 104.
Araçtakiler yerine yayaları kurtarmada: 14.
Erkekler yerine kadınları kurtarmada: 56.
Kilolular yerine fit olanları kurtarmada: 30.
Kurallara uyanları kurtarmada: 93.
Sosyoekonomik olarak alt düzeyde olanlar (evsizler) yerine üst düzeyde olanları (CEO) kurtarmada: 75.
Yaşlılar yerine gençleri kurtarmada: 43.
Kişi/hayvan sayısı nerede fazlaysa onu kurtarmada: 100.
Hayvanlar yerine insanları kurtarmada: 112.
Türkiye, sonuçlar bakımından en çok Arjantin’e benziyor. Bizden en farklı olan ise Çin.
Gördüğünüz üzere “doğru davranış” dışarıdan belirlenmiş davranış değil. Her ülkede her kültüre göre biçimleniyor. Zamanlar ve kişiler üstü “tek bir doğru” yok. Nerede doğup büyüdüysek, hangi kültüre maruz kaldıysak ona “doğru” diyoruz.
Öyleyse kendi doğrularımızı başkalarına kabul ettirmek için neden bu kadar çaba harcıyor ve bizden farklı olanlara dünyayı dar ediyoruz? Yoksa, başkalarını kendimize benzetmeye çalışmak da bize öğretilen ve sorgulamadan kabul ettiğimiz onca şeyden sadece biri mi?
Telegram kanalım: https://t.me/Rai_Turk
Twitter’dan takip edin: https://twitter.com/crypto_raiturk
İlginizi çektiyse, araştırmanın sonuçlarına şu adresten ulaşıp istediğiniz iki ülkeyi seçip karşılaştırabilirsiniz: http://moralmachineresults.scalablecoop.org/
Soruları görmek ve cevaplamak için şuradan: https://www.moralmachine.net/
Telif Hakkı Uyarısı: Bu sitedeki hiçbir yazının tamamı ya da bir kısmı, izin alınmadan kopyalanamaz, başka bir sitede yayınlanamaz.